بررسی ترکیب‌های شیمیائی اسانس و فعالیت ضدمیکروبی عصاره گیاه دارویی Acinos graveolense (M. B.) Link در منطقه قمصر کاشان

جنس "آویشنک" (Acinos Miller.) متعلق به خانواده نعنا (Lamiaceae)، دارای گونه‌های بوته­ای-علفی متعددی است که تاکنون بالغ بر 10 گونه از این جنس در جهان و تنها دو گونه از ایران گزارش شده ‌است. در این تحقیق ترکیب‌های شیمیائی اسانس و فعالیت ضد­میکروبی عصاره گیاه "آویشنک" Acinos graveolense (M. B.) Link مورد بررسی قرار گرفته‌ است. سرشاخه­های گل­دار گیاه در بهار 1393 از گُستره رویشگاه­های طبیعی واقع در منطقه قمصر کاشان، جمع‌آوری و در شرایط آزمایشگاه خشک و به روش تقطیر و استخراج با بخار همزمان با حلال آلی (SDE) اسانس‌گیری شدند. برای شناسائی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس، از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل‌ شده به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. عصاره­گیری به روش حرارت و با استفاده از حلال متانول انجام گرفت. اثر ضدمیکروبی عصاره متانولی گیاه به دو روش دیسک دیفیوژن و روش حداقل غلظت مهارکننده­ رشد علیه یازده میکروارگانیسم مورد بررسی قرار گرفت. راندمان اسانس 1/0 درصد وزنی/وزنی بدست آمد. 27 ترکیب شیمیائی در اسانس گیاه آویشنک شناسائی شدند. اجزای اصلی اسانس به‌ترتیب شامل: ژرماکرن-دی (6/56 درصد)، بی­سیکلوژرماکرن (7/8 درصد)، کاریوفیلن اکساید (5/7 درصد)، ترانس کاریوفیلن (5/4 درصد) و لیمونن (4/3 درصد) بودند. بخش عمده­ای از ترکیب­های تشکیل­دهنده اسانس سرشاخه­های گل­دار گیاه، سسکوئی­ترپن­های هیدروکربنی بودند. عصاره گیاه آویشنک در سه مورد از میکرو­ارگانیسم­ها (Klebsiella pneumounia، Staphylococcus epidermidis و Salmonella paratyphi- Aserotype) فعالیت ضدمیکروبی مختصری نشان دادند. به‌دلیل بالا بودن مقادیر سسکوئی­ترپن­های موجود در اسانس این گونه و به­واسطه فعالیت ضدمیکروبی این نوع سسکوئی­ترپن، اندام­های هوایی گیاه آویشنک پتانسیل مناسبی برای استفاده در تهیه داروهای ضدمیکروبی با منشاء طبیعی دارد.